ป้องกันโดยพลาดหรือประมาท

คำพิพากษาศาลฎีกาที่  ๘๕๓๔/๒๕๔๔

ป.อ. มาตรา ๖๐, ๖๘

             ขณะที่ นาย ถ แวะเข้ามาทักทายจำเลยในร้านขายของชำของจำเลย ได้มี นาง จ ภริยานาย ถ พาชายสองคนมาพบนาย ถ โดยชายสองคนดังกล่าวได้พูดขอเงินค่ารถกลับบ้านที่จังหวัดลำปาง แต่นาย ถ ปฏิเสธ จึงถูกชายคนหนึ่งใช้ขวดสุราตีศีรษะและพวกวัยรุ่นที่รออยู่หน้าร้านอีก ๒ ถึง ๓ คน ได้เข้ารุมทำร้ายนาย ถ นาย ถ ร้องเรียกให้จำเลยช่วย จำเลยจึงหยิบอาวุธปืนของจำเลย ซึ่งเป็นอาวุธปืนที่ได้รับอนุญาตจากนายทะเบียนให้มีไว้ในครอบครองจากลิ้นชักโต๊ะเก็บเงิน แล้ววิ่งออกไปที่หน้าร้านพร้อมร้องตะโกนให้หยุด และยิงอาวุธปืนขึ้นฟ้า ๓ นัด กลุ่มวัยรุ่นพากันวิ่งหนีไป ขณะนั้นมีเสียงดังจากอาวุธปืนของจำเลยอีก ๑ นัด กระสุนปืนถูกนาย ก ผู้เสียหายซึ่งขับรถจักรยานยนต์ได้รับอันตรายแก่กายและถูกผู้ตายซึ่งนั่งซ้อนท้ายรถจักรยานยนต์คันดังกล่าวถึงแก่ความตาย

             ไม่มีพยานโจทก์ปากใดที่เบิกความว่า จำเลยใช้อาวุธปืนยิงใส่กลุ่มวัยรุ่น ข้อเท็จจริงที่ปรากฏจากคำพยานโจทก์ฟังได้ว่า จำเลยใช้อาวุธปืนยิงขึ้นฟ้าเพื่อขู่มิให้กลุ่มวัยรุ่นกลุ้มรุมทำร้ายนาย ถ และหลังจากนั้นได้มีเสียงปืนนัดสุดท้ายดังขึ้นที่หน้าร้านขณะที่พยานก็เห็นจำเลยลุกขึ้นยืน คำพยานโจทก์ดังกล่าวจึงเจือสมกับคำเบิกความของจำเลยที่ว่า เมื่อจำเลยยิงปืนขึ้นฟ้านัดที่ ๓ แล้วได้มีกลุ่มวัยรุ่นเข้ามาทุบที่ด้านหลังของจำเลย จนเป็นเหตุให้จำเลยล้มลงขณะนั้นเองอาวุธปืนที่จำเลยถืออยู่ได้ลั่นขึ้น ๑ นัด วิถีกระสุนย่อมเฉียงต่ำลงเป็นเหตุให้ถูกผู้เสียหายซึ่งขับรถจักรยานยนต์ดังกล่าวผ่านมาได้รับอันตรายแก่กายและถูกผู้ตายซึ่งนั่งซ้อนท้ายรถจักรยานยนต์ดังกล่าวถึงแก่ความตาย หาใช่เป็นกรณีที่จำเลยยืนถืออาวุธปืนและยิงกลุ่มวัยรุ่นแต่พลาดไปถูกผู้เสียหายกับผู้ตายดังที่ศาลอุทธรณ์วินิจฉัยไม่ 

              พฤติการณ์ของจำเลยที่พยายามช่วยเหลือนาย ถ เพื่อนบ้านที่รู้จักสนิทสนมคุ้นเคยกัน ซึ่งถูกกลุ่มวัยรุ่นตีศีรษะด้วยขวดสุราและรุมทำร้ายในบ้านของจำเลย โดยจำเลยใช้อาวุธปืนยิงขู่ขึ้นฟ้า ๓ นัด และข้อเท็จจริงน่าเชื่อว่าขณะนั้นจำเลยถืออาวุธปืนขู่พร้อมที่จะยิงขึ้นฟ้าอีกเพื่อระงับเหตุมิให้กลุ่มวัยรุ่นรุมทำร้ายนายถาวร แต่จำเลยถูกกลุ่มวัยรุ่นเข้ามาทุบที่ด้านหลัง จนเป็นเหตุให้ล้มลง และกระสุนจากอาวุธปืนที่จำเลยถืออยู่ได้ลั่นขึ้น ๑ นัด ถูกผู้เสียหายได้รับอันตรายแก่กาย และถูกผู้ตายถึงแก่ความตาย พฤติการณ์ของจำเลยดังกล่าวเป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นต่อเนื่องเชื่อมโยงกัน จึงย่อมถือได้ว่าเป็นการกระทำเพื่อป้องกันสิทธิของตน และของผู้อื่นให้พ้นภยันตรายซึ่งเกิดจากการประทุษร้ายอันละเมิดต่อกฎหมายและเป็นภยันตรายที่ใกล้จะถึงทั้งเป็นกรณีที่จำเลยกระทำพอสมควรแก่เหตุ 

               แม้การกระทำของจำเลยก่อให้เกิดผลร้ายแก่ผู้เสียหายและผู้ตายโดยพลาดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๖๐ จำเลยก็ไม่มีความผิดเพราะการกระทำของจำเลยเป็นการป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๖๘ ที่ศาลอุทธรณ์วินิจฉัยว่า จำเลยป้องกันเกินสมควรแก่เหตุนั้น ศาลฎีกาไม่เห็นพ้องด้วยฎีกาของจำเลยฟังขึ้น และเมื่อฟังว่าการกระทำของจำเลยเป็นการป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมาย จำเลยไม่มีความผิด อาวุธปืนของกลางจึงมิใช่เป็นทรัพย์สินซึ่งบุคคลได้ใช้ในการกระทำความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๓๓ (๑) ศาลจึงไม่อาจริบได้

               หมายเหตุ  

               การกระทำโดยป้องกันตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๖๘ ผู้กระทำจะต้องมีมูลเหตุจูงใจหรือเจตนาพิเศษ "เพื่อป้องกันสิทธิ" ผู้กระทำจึงต้องมีเจตนาธรรมดา กล่าวคือ ประสงค์ต่อผลหรือเล็งเห็นผลเสียก่อน หากนายแดงก่อเหตุขึ้นก่อนด้วยการใช้ปืนจะยิงนายดำ นายดำกลัวตายจึงใช้ปืนของตนยิงนายแดงตาย นายดำมีเจตนาฆ่านายแดงเป็นเจตนาฆ่าประเภทประสงค์ต่อผล แต่นายดำไม่มีความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๒๘๘ เพราะกระทำไป "เพื่อป้องกันสิทธิ" ในชีวิตของนายดำ 

               หากนายแดงหลบทันกระสุนจึงไปถูกนายเหลืองตาย นายดำอ้างป้องกันยกเว้นความผิดที่กระทำโดยเจตนาต่อนายแดงในความผิดฐานพยายามฆ่านายแดงได้ และเมื่ออ้างป้องกันต่อนายแดงได้ แม้กระสุนไปถูกนายเหลืองจะเป็นเจตนาฆ่านายเหลืองโดยพลาดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๒๘๘, ๖๐ ก็สามารถอ้างป้องกันต่อนายเหลืองได้เช่นกัน จึงไม่มีความผิดต่อนายเหลืองในฐานฆ่านายเหลืองตายโดยพลาด หลักเรื่องป้องกันแล้วพลาดนี้ศาลฎีกาได้วินิจฉัยไว้เป็นบรรทัดฐานในคำพิพากษาฎีกาหลายเรื่อง เช่น คำพิพากษาศาลฎีกาที่ ๒๐๕/๒๕๑๖ เป็นต้น

               ตามตัวอย่างข้างต้น นายดำจะอ้างป้องกันในการกระทำต่อนายแดงและนายเหลืองได้ นายดำจะต้องกระทำโดย "เจตนา" ต่อนายแดงและนายเหลืองเสียก่อนซึ่งตามตัวอย่าง นายดำมีเจตนาฆ่าประเภทประสงค์ต่อผลต่อนายแดง และมีเจตนาฆ่าโดยพลาด (ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๒๘๘, ๖๐) ต่อนายเหลือง จากนั้นจึงอ้าง "ป้องกัน" ตามมาตรา ๖๘ ในการกระทำต่อนายแดงและนายเหลือง เพื่อยกเว้นความผิด

               ข้อเท็จจริงในคำพิพากษาศาลฎีกาที่ ๘๕๓๔/๒๕๔๔ นี้ ศาลฎีกาฟังว่า จำเลยใช้อาวุธปืนยิงขู่ขึ้นฟ้า ๓ นัด และถืออาวุธปืนขู่พร้อมที่จะยิงขึ้นฟ้าอีก แต่ถูกกลุ่มวัยรุ่นมาทุบที่ด้านหลัง เป็นเหตุให้ล้มลงและกระสุนจากอาวุธปืนที่จำเลยถืออยู่ได้ลั่นขึ้น ๑ นัด ถูกผู้เสียหายได้รับอันตรายแก่กายและถูกผู้ตายถึงแก่ความตาย เมื่อศาลฎีกาฟังข้อเท็จจริงเช่นนี้ ก็ต้องถือว่าจำเลยไม่มีเจตนาฆ่ากลุ่มวัยรุ่นไม่ว่าจะเป็นเจตนาฆ่าประเภทประสงค์ต่อผลหรือเล็งเห็นผลก็ตาม ดังที่ศาลฎีกาได้วินิจฉัยไว้ในคำพิพากษาศาลฎีกาที่ ๑๙๖๑/๒๕๒๘ ว่า ถ้าจำเลยมีเจตนาฆ่าบุคคลใดจำเลยก็คงจะใช้อาวุธปืนจ้องยิงไปยังบุคคลนั้นแทนที่จะถือปืนชูขึ้นฟ้า การที่จำเลยถือปืนชูขึ้นฟ้าย่อมแสดงว่าจำเลยไม่มีเจตนาฆ่าผู้ใด

                เมื่อข้อเท็จจริงจากคำพิพากษาศาลฎีกาที่ ๘๕๓๔/๒๕๔๔ นี้เป็นเรื่องจำเลยไม่มีเจตนาฆ่ากลุ่มวัยรุ่น การที่กระสุนไปถูกผู้เสียหายบาดเจ็บและผู้ตายถึงแก่ความตายก็ไม่ใช่การกระทำโดยพลาด  เพราะการกระทำโดยพลาด เป็นเรื่องของ"เจตนาโอน" ซึ่งหมายความว่าจำเลยจะต้องมีเจตนากระทำต่อกลุ่มวัยรุ่นเสียก่อนการที่กระสุนไปถูกผู้เสียหายและผู้ตายจึงจะเป็นการกระทำโดยพลาดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๖๐ ซึ่งหากจำเลยมีเจตนา "ฆ่า" กลุ่มวัยรุ่น เจตนาฆ่าดังกล่าวก็ "โอน" ไปยังผู้เสียหายและผู้ตายด้วย จำเลยจึงมีความผิดต่อผู้เสียหายตามมาตรา ๒๘๘, ๖๐, ๘๐ และมีความผิดต่อผู้ตายตามมาตรา ๒๘๘, ๖๐, ๖๘ ซึ่งหากจำเลยอ้างป้องกันตามมาตรา ๖๘ ต่อกลุ่มวัยรุ่นได้ ก็ย่อมอ้างป้องกันตามมาตรา ๖๘ ต่อผู้เสียหายและผู้ตายได้เช่นกัน

               เมื่อจำเลยไม่มีเจตนาฆ่ากลุ่มวัยรุ่น และไม่มีเจตนาฆ่าผู้เสียหายและผู้ตาย"โดยพลาด" ประเด็นเรื่อง "เจตนาฆ่า" ก็หมดไป ความรับผิดฐานฆ่าคนตายโดยเจตนาก็ไม่มี จึงไม่มีความจำเป็นใด ๆ ที่จะต้องอ้างว่าเป็นการกระทำโดย "ป้องกัน" เพื่อยกเว้นความผิด เพราะเมื่อไม่มีเจตนาฆ่าเสียแล้ว จะไปอ้างเรื่อง "ป้องกัน" มายกเว้นความผิดที่กระทำโดยเจตนาในฐานใด   

               ประเด็นจึงน่าจะอยู่ที่ว่า จำเลยกระทำโดยประมาทและต้องรับผิดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๓๐๐ และมาตรา ๒๙๑ หรือไม่ ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๕๙ วรรคสี่ นั้น จะประมาทหรือไม่ต้องพิจารณาจาก "ภาวะ วิสัย และพฤติการณ์" คำพิพากษาศาลฎีกาที่ ๑๙๖๑/๒๕๒๘ วางหลักไว้ว่า บุคคลที่ตกอยู่ในภาวะวิสัยและพฤติการณ์ที่กำลังหนีภัยจากการถูกรุมทำร้ายในขณะนั้น ย่อมจะเกณฑ์ให้มีความระมัดระวังเหมือนอย่างบุคคลธรรมดาย่อมไม่ได้

              น่าจะต้องถือว่า จำเลยตามคำพิพากษาศาลฎีกาที่ ๘๕๓๔/๒๕๔๔ นี้มิได้ประมาทเพราะ "พฤติการณ์" ขณะนั้นคือการช่วยเหลือผู้อื่นมิให้ถูกรุมทำร้ายเป็นเหตุการณ์ฉุกละหุกจะให้ใช้ความระมัดระวังเหมือนอย่างอยู่ในเหตุการณ์ปกติธรรมดาคงไม่ได้ การที่ปืนลั่นออกมาถูกผู้เสียหายบาดเจ็บและถูกผู้ตายถึงแก่ความตาย จึงไม่ต้องรับผิดตามมาตรา ๓๐๐ และมาตรา ๒๙๑

               ข้อเท็จจริงในคำพิพากษาศาลฎีกานี้ จึงน่าจะเป็นเรื่องไม่มีความผิดเพราะ "ไม่ประมาท" ไม่น่าจะเป็นเรื่อง "ป้องกันแล้วพลาด" แต่อย่างใด

           "เกียรติขจร วัจนะสวัสดิ์"